Spraak- taal- en communicatieproblemen

In de eerste levensjaren van een kind voltrekt zich een wonder. De pasgeborene maakt door te huilen zijn behoeftes kenbaar maar een driejarige kan zich verstaanbaar maken voor medemensen. Hij is aankomen in de taal en opgenomen in de taalgemeenschap. Het begrip moedertaal geeft daar uitdrukking aan.

Taalontwikkeling

De taalontwikkeling heeft een gevoelige periode, die is tijdens de eerste zes jaren van het leven van een kind. Daarvan zijn de eerste twee jaar de belangrijkste jaren.

Daar waar een pasgeboren baby geen woorden begrijpt en huilt, spreekt een zesjarige in goed gevormde samengestelde zinnen en kan het aan de hand van plaatjes een verhaaltje navertellen. Het kind spreekt goed verstaanbaar en heeft een woordenschat van zo’n 4000 woorden.

In de jaren erna komt de stap naar het abstracter formuleren en denken en breidt de woorden en begrippenschat zich nog enorm uit. Daarmee komt er nooit een eind aan de taalontwikkeling

Communicatieontwikkeling

Communicatieontwikkeling is een belangrijk onderdeel van de taalontwikkeling.

Hierbij gaat het erom dat een kind leert dat het een boodschap kan overbrengen aan de ander en dat die ander erop kan reageren. Dit kan door middel van gesproken taal maar ook door gebaren of mimiek. Dit proces begint al vanaf de geboorte, als baby’s en hun ouders contact met elkaar maken en op elkaar reageren. Eigenlijk begint het al voor de geboorte.

Gaandeweg leren kinderen door middel van de interactie met hun omgeving communicatieve functies zoals: ervaringen delen, vragen stellen, vragen beantwoorden, groeten, regels opstellen, onderhandelen, om hulp vragen, op de beurt wachten, luisteren naar de ander en zich inleven in de ander. Deze communicatieve functies vormen het fundament voor de communicatieontwikkeling.

Spraakontwikkeling

De spraakontwikkeling begint met zuigen, slikken, kauwen, voorwerpen in de mond stoppen, brabbelen en luisteren. Vanuit het brabbelen leert een kind wat het allemaal kan doen met de mond, tong, lippen en kaak. In de tweede helft van het eerste jaar spreekt ieder kind op de wereld een soort internationale taal. Ook slechthorende kinderen beginnen daarmee. Het is een innerlijke drang waarmee ieder mens zijn taalontwikkeling begint. Het kind spreekt op die leeftijd ook klanken, die het later in zijn moedertaal niet meer nodig heeft. Pas als het gaat luisteren, naar zijn eigen klanken en die van zijn omgeving, gaat de taal zich langzamerhand ontwikkelen in de richting van de taal die gesproken wordt in zijn omgeving.

Vanuit het luisteren leert het kind dat er unieke reeksen van geluiden uitgesproken worden door de belangrijke mensen om hem heen. Die reeksen geluiden worden alsmaar herhaald, het betekent iets.

Als brabbelen en luisteren samen gaat en een kind iets wil zeggen dan komt het eerste woordje.

Dit gebeurt in de eerste helft van het tweede levensjaar.

In het begin rammelt er van alles aan de spraak. Dit hoort erbij. Klanken worden verwisseld of weggelaten. Als een kind vier jaar is dan kan het alle klanken behalve de |r|,|l| en |j| goed uitspreken in woorden. Combinaties met medeklinkers mogen dan nog moeilijk zijn voor een kind. De |r| is de moeilijkste klank, het is normaal dat die een half jaar voor groep drie pas verworven is. Met zes jaar komt er een einde aan deze fase van de spraakontwikkeling.

Wat is nodig om taal, spraak en communicatie te ontwikkelen?

Taal, spraak en communicatie ontwikkelt in samenwerking met de omgeving van het kind. Een kind heeft geïnteresseerde volwassenen nodig die contact maken, kijken en luisteren naar dat wat een kind bezig houdt en er woorden aan geven.

Veel ontdekken door sensopatisch spel en spelen is ook een voorwaarde voor taalontwikkeling.

Door de wereld te ontdekken en door te spelen, leert het kind veel over de wereld en ontwikkelt het begrippen waar later taal aan toegevoegd wordt.

Een goed gehoor en een gezonde sensorische, motorische en cognitieve ontwikkeling helpen een kind open te staan, gericht te luisteren naar klanken. Dan kan het een interactie met de wereld om hem heen aangaan om zo te komen tot een gezonde spraak, taal en communicatieontwikkeling.

Problemen in de taal, spraak en communicatieontwikkeling

Problemen in de taal, spraak en communicatieontwikkeling kunnen zich op verschillende momenten in het leven van het kind uiten.

Als een twee jarige nog niet praat en eenvoudige zinnetjes zoals “waar is mama? ” en “waar is je neus?” niet begrijpt en weinig contact zoekt dan is er reden tot zorgen.

Bij sommige kinderen valt het pas later op, als ze drie jaar zijn en nog niet in zinnetjes praten en nauwelijks reageren als er tegen ze gesproken wordt.

Andere kinderen zijn rond hun vierde jaar slecht verstaanbaar en kunnen hun gedachten moeilijk onder woorden brengen.

Vijfjarige kinderen kunnen moeite hebben met taalbegrip, het maken van woorden en zinnen en het uitspreken van lettercombinaties.

Soms zijn de spraak-taal en communicatie ontwikkelingsproblemen een onderdeel van bredere ontwikkelingsproblematiek. Kinderen met contactproblemen, aandachtsproblemen, ontwikkelingsproblemen of gehoorproblemen kunnen communicatieve en/of spraak-taalontwikkelingsproblemen hebben.

Onderzoek bij taal, spraak en communicatieve ontwikkelingsproblemen

Het onderzoek naar de taal, spraak en communicatieve ontwikkelingsproblemen wordt door een logopedist gedaan. Die bespreekt met de ouders het plan voor het onderzoek. Soms wordt er gekozen voor testen, in andere gevallen voor observatie.

Naast het onderzoek van de logopedist is er de mogelijkheid om breder naar de ontwikkeling van het kind te kijken om zo mogelijke oorzaken in kaart te kunnen brengen. De kinderarts, de orthopedagoog en de fysiotherapeut kunnen het kind in dit geval ook onderzoeken om zo tot een breed beeld te komen van de taal, spraak en communicatieve ontwikkelingsproblemen.

Therapie bij spraak-taal en communicatieve ontwikkelingsproblemen

In het Kindertherapeuticum wordt logopedie gegeven. De logopediste stimuleert in (rollen)spel de spraak-taal of communicatieve ontwikkeling van het kind en geeft ouders handvatten om thuis ook spelenderwijs hun kind te stimuleren. Als de spraak-taal-communicatieproblemen deel uit maken van bredere problematiek, dan wordt de behandeling vaak gecombineerd met andere therapieën zoals fysiotherapie, euritmietherapie of muziektherapie.